Alçak Gerilim AC Endüksiyon Motorları İşletme ve Bakım Kılavuzu
- Hüseyin GÜZEL
- Jan 25
- 8 min read
Kurulum Öncesi Kontroller
AG endüksiyon motorları, endüstrideki en yaygın kullanılan elektrik motorlarından biridir. Güçlü, dayanıklı ve güvenilir olmaları nedeniyle birçok uygulamada tercih edilirler. Ancak, motorun uzun ömürlü ve verimli çalışabilmesi için kurulum öncesi detaylı bir kontrol süreci gereklidir. Bu makalede, AG endüksiyon motorlarının kurulum öncesi yapılması gereken kontrollerin tümüne detaylı olarak değinilecektir.
Neden Kurulum Öncesi Kontrol Önemlidir?
Verimlilik: Doğru kurulum, motorun en yüksek verimle çalışmasını sağlar.
Ömür: Yanlış kurulum, motorun ömrünü kısaltabilir ve arızalara neden olabilir.
Güvenlik: Hatalı bir kurulum, iş güvenliği risklerini artırır.
Enerji Tasarrufu: Doğru ayarlanmış bir motor, enerji tüketimini azaltır.
1| İzolasyon Direncinin Ölçümü
Alçak Gerilim AC endüksiyon motorlarının güvenilir ve verimli çalışabilmesi için yalıtım sistemlerinin sağlıklı olması hayati önem taşır. Yalıtım sistemindeki bozulmalar, motorun yanmasına, kısa devreye ve hatta yangınlara neden olabilir. Bu nedenle, motorların periyodik olarak izolasyon direnç ölçümleri yapılması, olası sorunların erken teşhisi için kritik bir öneme sahiptir.
Bu motorların sargılarında kullanılan yalıtım sistemleri, belirtilen çalışma koşullarında ve güvenilir bir şekilde servis ömrünü sağlayacak şekilde tasarlanır.
Servis harici motorların uygun koşullarda ambar gibi mekanlarda depolandığı dönemlerde, motorların yalıtımının bütünlüğünün korunmasını sağlamak açısından, hem stator hem de rotor (kayma halkalı motorlar) sargıları için yalıtım direnci değerini kontrol etmek önemlidir. Bu nedenle kurulumdan önce stator ve rotor sargı yalıtım direnci 500V megger kullanılarak kontrol edilmelidir.
Terminaller ve çerçeve arasında, AG motoru soğukken ölçülen yalıtım direnci, "kV + 1" meg ohm cinsinden "motor voltajı"ndan az olmamalıdır.
İzolasyon Direnci Nedir?
İzolasyon direnci, bir iletken ile toprak veya başka bir iletken arasındaki elektrik akımına karşı koyma özelliğidir. Yüksek izolasyon direnci, iyi bir yalıtım olduğunu gösterirken, düşük izolasyon direnci yalıtımda bir bozulma olduğunu işaret eder.
Neden İzolasyon Direnci Ölçülür?
Yalıtım Bozulmalarının Tespiti: İzolasyon direncindeki düşüşler, yalıtımda nem, kirlenme, çatlak veya diğer hasarların oluştuğunu gösterir.
Önleyici Bakım: Periyodik ölçümler sayesinde olası sorunlar erken teşhis edilerek daha büyük arızaların önüne geçilir.
Motor Ömrünün Uzatılması: Zamanında yapılan ölçümler ve gerekli bakım işlemleri, motorun ömrünü uzatır.
Güvenlik: İyi bir yalıtım, elektrik çarpması riskini azaltır.
İzolasyon Direnci Ölçümü Nasıl Yapılır?
İzolasyon direnci ölçümü için megger adı verilen özel bir cihaz kullanılır. Megger, yüksek gerilimli bir doğru akım kaynağıdır ve ölçüm yapılacak olan devreye belirli bir süre boyunca bu gerilim uygulanır. Cihaz, devreden geçen akımı ölçerek izolasyon direncini hesaplar.
Ölçüm Adımları:
Motorun Güçten Kesilmesi: Ölçüm yapılacak motorun güç kaynağı kesinlikle kesilmelidir.
Motorun Topraktan Ayrılması: Motorun toprak bağlantısı kesilmelidir.
Megger Cihazının Bağlanması: Megger cihazının bir ucu motor sargısına, diğer ucu ise toprak veya diğer bir referans noktaya bağlanır.
Ölçümün Yapılması: Megger cihazı çalıştırılır ve ölçüm değeri okunur.
Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi: Ölçüm sonuçları, motorun nameplate değerleri ve üreticinin verdiği toleranslar ile karşılaştırılır.
Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Yüksek İzolasyon Direnci: Ölçülen değer, üreticinin verdiği değerden daha yüksekse, yalıtımın iyi olduğu anlamına gelir.
Düşük İzolasyon Direnci: Ölçülen değer, üreticinin verdiği değerden daha düşükse, yalıtımda bir bozulma olduğu anlamına gelir. Bu durumda, motorun detaylı bir incelemesi ve gerekli tamirlerin yapılması gerekir.
İzolasyon Direncinin Zamanla Değişimi: Aynı motor üzerinde periyodik olarak yapılan ölçümler, izolasyon direncinin zamanla nasıl değiştiğini gösterir. Bu sayede yalıtımın bozulma hızını takip etmek mümkün olur.
Ölçüm Sırasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Güvenlik: Megger cihazı yüksek gerilimli bir cihazdır. Ölçüm yaparken güvenlik önlemlerine dikkat edilmelidir.
Çevre Koşulları: Ölçüm sırasında ortam sıcaklığı, nem ve kirlilik gibi faktörler izolasyon direncini etkileyebilir. Bu nedenle, ölçümler standart koşullarda yapılmalıdır.
Megger Cihazının Kalibrasyonu: Megger cihazının düzenli olarak kalibre edilmesi, ölçüm sonuçlarının doğruluğunu sağlar.
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarının izolasyon direnci ölçümü, motorların güvenilirliği ve uzun ömürlü olması için önemli bir bakım işlemidir. Periyodik olarak yapılan ölçümler sayesinde olası sorunlar erken teşhis edilerek daha büyük arızaların önüne geçilebilir.
2| Kurutma Yöntemleri
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlar, nemli ortamlarda çalıştırıldığında veya bakım sırasında sularsa, yalıtım sistemlerinde nem birikimi oluşabilir. Bu nem birikimi, motorun izolasyon direncini düşürerek arızalara ve hatta yanmalara neden olabilir. Bu nedenle, ıslanan veya nemli olduğu düşünülen motorların kurutulması büyük önem taşır.
Neden Kurutma Gerekir?
Yalıtım Direncinin Artırılması: Nem, yalıtım malzemesinin elektriksel direncini düşürür. Kurutma işlemi, yalıtım malzemesinden nemi uzaklaştırarak direnci artırır.
Arıza Riskini Azaltma: Nemli bir motor, kısa devre, topraklama veya aşırı ısınma gibi arızalara daha yatkındır. Kurutma işlemi, bu riskleri azaltır.
Motor Ömrünün Uzatılması: Zamanında ve doğru şekilde yapılan kurutma işlemi, motorun ömrünü uzatır.
Kurutma Yöntemleri Nelerdir?
İzolasyon direnç değerleri önerilen değerlerden düşükse, statorun (uygun olduğu şekilde kayma halkalı motor için rotorun) sargısının aşağıdaki yöntemlerden biriyle kurutulması gerekir:
Elektrikli Oda Isıtıcıları ile Kurutma: Elektrikli Oda Isıtıcıları, eğer temin edilirse, nemin dış yalıtım tabakasının yüzeyine yakın veya yakın olduğu sargıları kurutmak için yararlı olabilir. Bununla birlikte, nem, özellikle eski motorlarda sargıya nüfuz ettiyse, yöntemin kendi başına başarılı olması muhtemelen mümkün değildir.
Fırın ile Kurutma: Motor 120° C'yi aşmayacak bir şekilde fırında pişirilebilir. Pişirme fırını içinde iyi bir hava dolaşımı sağlanmalıdır. Yalıtım direncini düzenli aralıklarla kontrol etmeli ve kurutma oranının değerlendirilebilmesi için ölçtüğünüz değerleri kayıt etmelisiniz. Kurutma I.R değeri 1 Meg ohm'a ulaşana kadar devam ettirilmelidir.
AG Akım ile Isıtarak Kurutma: Kontrol edilebilir bir Alçak Gerilim DC veya tek fazlı AC beslemesi mevcut olduğu durumlarda, bu tür beslemenin neden olduğu ısıtma etkisi sargıları kurutmak için kullanılabilir. Bununla birlikte, akım değerinin nominal değerin % 50'sini aşmamasına dikkat edilmeli; gerilim genellikle nominal değerin % 10 ila % 20'si arasında olmalıdır. Ayrıca kayma motorlarında kaymayı ve rotorun mekanik olarak kilitlenmesini sağlamak için kısa devreye dikkat edilmelidir.
Motor Etrafındaki Isıtıcılar ile Kurutma: Yukarıdaki diğer yöntemlerin mevcut olmaması durumunda, sıcak ampullerin veya ısıtıcı elemanların sargılarla temas etmemesini sağlamak için motorun içine veya çevresine karbon filament lambalar / ısıtıcılar / kızılötesi lambalar yerleştirilebilir. Sargı, nem çıkışı için muhafazanın üstünde bir delik bırakılarak uygun şekilde kapatılmalıdır.
Kurutma işlemleri devam ederken yalıtım direnci düzenli aralıklarla kontrol edilmeli ve ölçümler kaydedilmelidir. Motor ısındıkça yalıtım direncinin önemli ölçüde düşeceğine dikkat edilmeli, ancak kurutma işlemi ilerledikçe kademeli olarak artacağı da unutulmamalıdır. Kurutma, yalıtım direnci arttığı sürece veya kabul edilebilir minimum değerin üzerine çıkıncaya kadar sürdürülmelidir.
Isıtıcıların yalıtım direnci (varsa eğer) 500V Megger ile de ölçülebilir. Termistör devreleri üzerindeki ölçümler 100 V'tan düşük bir voltajda yapılmalıdır, örn. bir multimetre kullanılarak.
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarının kurutulması, motorun ömrünü uzatmak ve arıza riskini azaltmak için önemli bir bakım işlemidir. Uygun kurutma yöntemi, motorun durumuna ve mevcut imkanlara göre seçilmelidir. Kurutma işlemi sırasında dikkatli olunmalı ve güvenlik önlemleri alınmalıdır.
3| Güvenlik Önlemleri
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarında yalıtım direnci testi, motorun yalıtım sisteminin sağlığını değerlendirmek için kullanılan önemli bir yöntemdir. Bu test sırasında, motor sargıları ile toprak arasında veya sargılar arasında bir gerilim uygulanır ve sızan akım ölçülür. Bu ölçüm sonucu, yalıtımın durumuyla ilgili önemli bilgiler verir. Ancak, testin doğru ve güvenilir sonuçlar vermesi için bazı önlemler alınması gerekmektedir. Bu önlemlerden en önemlisi, test öncesi topraklama işlemidir.
Motorun yüksek dirençli kuru yalıtımı, test esnasında uygulanan voltajın kesilmesinden sonra birkaç saat boyunca elektrik yükünü tutabilir. Bu nedenle, hem güvenlik hem de doğruluk açısından, test edilen sargının, test voltajının uygulanmasından önce ve sonra yeterince topraklanması şarttır.
Topraklamanın Amacı Nedir?
Yanlış Ölçüm Sonuçlarının Önlenmesi: Test sırasında, motorun topraklanmamış herhangi bir parçası, ölçüm cihazına parazit olarak etki edebilir ve yanlış sonuçlar ortaya çıkmasına neden olabilir.
Güvenlik: Topraklama, test sırasında oluşabilecek olası bir kısa devre durumunda akımın güvenli bir şekilde toprağa akmasını sağlayarak elektrik çarpması riskini azaltır.
Doğru Ölçüm Noktasının Belirlenmesi: Topraklama, ölçüm yapılacak olan sargının diğer kısımlardan elektriksel olarak izole edilmesini sağlar.
Topraklama İşlemi Nasıl Yapılır?
Güç Kaynağının Kesilmesi: Test edilecek motorun güç kaynağı kesinlikle kesilmelidir.
Motorun Fiziksel İncelemesi: Motor üzerindeki tüm bağlantıların güvenli bir şekilde sökülmüş olduğundan emin olunmalıdır.
Test Edilmeyecek Sargı ve Yardımcı Devrelerin Topraklanması: Test edilmeyecek sargı ve motorun çerçevesi dahil olmak üzere, test edilecek sargıya paralel veya seri bağlanan tüm yardımcı devreler güvenli bir şekilde toprağa bağlanmalıdır. Bu işlem için uygun kesitli bir topraklama kablosu kullanılmalıdır.
Topraklama Noktasının Seçimi: Topraklama noktası, mümkün olduğunca düşük bir dirençle toprağa bağlanabilecek bir nokta olmalıdır. Genellikle motorun gövdesi veya özel olarak tasarlanmış bir topraklama bağlantı noktası kullanılır.
Ölçüm Cihazının Bağlanması: Megger veya benzeri bir yalıtım ölçüm cihazı, test edilecek sargı ile toprak arasında bağlanır.
Neden Tüm Parçaların Topraklanması Gerekir?
Kapasitif Etkiler: Motorun farklı kısımları arasında kapasitif etkiler oluşabilir. Bu etkiler, ölçüm sırasında parazit akımlara neden olarak yanlış sonuçlar verebilir.
Indüktif Etkiler: Motorun sargıları ve diğer metal kısımları arasında karşılıklı indüksiyon oluşabilir. Bu da ölçüm sonuçlarını etkileyebilir.
Yabancı Gerilimler: Motorun bulunduğu ortamda, dışarıdan gelen yabancı gerilimler (örneğin, statik elektrik) ölçümlere parazit olarak karışabilir.
Önemli Notlar:
Topraklama Kalitesi: Topraklama bağlantısının sağlam ve düşük dirençli olması, ölçüm sonuçlarının doğruluğu için çok önemlidir.
Güvenlik: Topraklama işlemi sırasında elektrik güvenliği kurallarına kesinlikle uyulmalıdır.
Ölçüm Cihazının Kalibrasyonu: Ölçüm cihazının doğru çalıştığından emin olmak için düzenli olarak kalibre edilmesi gerekmektedir.
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarında yalıtım direnci testi öncesi topraklama işlemi, doğru ve güvenilir ölçüm sonuçları elde etmek için hayati önem taşır. Bu işlem, hem motorun yalıtım sisteminin durumunu doğru bir şekilde değerlendirmeye yardımcı olur hem de elektrik çarpması gibi riskleri azaltır.
4| Rulman Yağlaması
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarının sorunsuz ve uzun ömürlü çalışabilmesi için birçok faktörden biri de rulmanların doğru şekilde yağlanmasıdır. Rulmanlar, motorun hareketli parçalarını destekler ve sürtünmeyi azaltır. Ancak, yanlış veya yetersiz yağlama, rulmanlarda aşınma, ısınma ve hatta motorun erken arızalanmasına neden olabilir. Bu makalede, alçak gerilim AC endüksiyon motorlarında rulman yağlamasının önemi, doğru yağlama yöntemleri ve dikkat edilmesi gereken noktalar detaylı olarak incelenecektir.
Motorun depolaması sürecinde yağ ömrü yaklaşık 2 yıldır. Bu nedenle, uzun süreli depolama durumlarında, yağlama gresinin durumu, hem tahrikli hem de tahriksiz ucun yatak kapakları açılarak kontrol edilmelidir.
Gres yağı bozuksa veya kalitesi yetersiz görünüyorsa, boşaltılmalı ve yeni önerilen gres yağlarından biri (lityum bazlı Gres MP-3 sınıfı Bharat Petrol veya IOC veya eşdeğeri Servogem 3) ile değiştirilmelidir.
Dikkat: Farklı iki tip gres yağının aşırı olması ve karıştırılması, yataklar için zararlıdır ve genellikle bu aşırı ısınmaya neden olur.
Rulman Yağlamasının Önemi Nedir?
Sürtünmeyi Azaltma: Rulmanlar arasındaki sürtünme, ısı üretimine ve enerji kaybına neden olur. Doğru yağlama, bu sürtünmeyi azaltarak motor verimliliğini artırır.
Aşınmayı Önleme: Yağ, rulman yüzeylerini koruyarak aşınmayı önler ve motorun ömrünü uzatır.
Isıyı Dağıtma: Yağ, rulman tarafından üretilen ısıyı dağıtarak aşırı ısınmayı önler.
Paslanmayı Önleme: Yağ, rulman yüzeylerini nem ve oksidasyondan koruyarak paslanmayı engeller.
Rulman Yağlama Yöntemleri Nelerdir?
Rulman yağlama yöntemleri, motorun büyüklüğüne, çalışma koşullarına ve rulman tipine göre değişebilir. Genel olarak kullanılan yöntemler şunlardır:
Yağlama Grafitleri: Rulman yuvalarına yerleştirilen yağlama grafitleri, yağın rulmanlara düzenli olarak dağılmasını sağlar.
Yağlama Zirkonyumları: Yağlama grafitlerine benzer şekilde çalışan, ancak daha uzun ömürlü olan zirkonyumlar da kullanılır.
Yağlama Pompaları: Büyük motorlarda merkezi yağlama sistemleri kullanılarak yağ pompaları ile rulmanlara yağ verilir.
Yağlama Memeleri: Elle veya yağlama pompası yardımıyla rulmanlara yağ enjekte etmek için kullanılan memelerdir.
Doğru Yağ Seçimi Nasıl Olmalıdır?
Rulman yağının seçimi, motorun çalışma sıcaklığı, devir sayısı, yükü ve çalışma ortamı gibi faktörlere bağlıdır. Genel olarak, aşağıdaki özelliklere sahip yağlar tercih edilir:
Yüksek Viskozite İndeksi: Sıcaklık değişimlerine karşı viskozite değişikliği az olan yağlar tercih edilir.
İyi Yapışma Özelliği: Rulman yüzeyine iyi yapışan yağlar, daha uzun süre etkili olur.
Oksidasyona Karşı Dayanıklılık: Yüksek sıcaklıklarda oksidasyon ve bozulmaya karşı dayanıklı yağlar tercih edilir.
Suya Karşı Dayanıklılık: Nemli ortamlarda çalışan motorlar için suya dayanıklı yağlar kullanılmalıdır.
Rulman Yağlama Periyotları
Rulman yağlama periyotları, motorun çalışma koşullarına, kullanılan yağın türüne ve üreticinin önerilerine göre belirlenir. Genellikle, yeni bir motor için ilk yağlama 100-200 saatlik çalışmadan sonra yapılır. Daha sonraki yağlamalar, motorun çalışma koşullarına ve yağın durumuna göre belirlenir.
Rulman Yağlama Sırasında Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Yağlama Miktarı: Fazla yağ, rulman içinde köpük oluşmasına ve ısı artışına neden olabilir. Çok az yağ ise rulmanların aşınmasına yol açar.
Yağlama Sıcaklığı: Yağlama işlemi sırasında motorun sıcaklığı çok yüksek olmamalıdır.
Temizlik: Yağlama işleminden önce ve sonra rulman çevresi temizlenmelidir.
Yağlama Noktaları: Yağlama noktaları, üreticinin belirlediği noktalara uygun olarak yapılmalıdır.
Yağlama Kayıtları: Her yağlama işlemi kayıt altına alınmalıdır.
Alçak gerilim AC endüksiyon motorlarında rulman yağlaması, motorun ömrünü uzatmak ve verimliliğini artırmak için önemli bir bakım işlemidir. Doğru yağ seçimi, doğru yağlama yöntemi ve düzenli bakım, motorun sorunsuz çalışmasını sağlar.
Kılavuz: | Operating Instructions and Maintenance Manual for Low Voltage AC Induction Motor by Marathon Electric |
Format: | |
Boyut: | 640 kB |
Sayfa: | 22 |
İndirme: |
Comments