Duygu aklın düşmanı değildir… Aldığımız kararlar günlük aktivitelerimizi yönlendirir. Karar verme ihtiyacımız asla tükenmez. Karar vermemeyi seçtiğinizi bilinçsizce düşündüğünüzde bile karar vermişsinizdir. Ve biz her zaman en rasyonel seçeneği de seçmiyoruz.
Herkes bilgiyi beynin rasyonel ve duygusal bölümleriyle işler.
İşte size tanıdık gelen bir örnek:
Rasyonel beyniniz, sigara içmek veya en basit bir egzersizi bile yapmamanın sağlığınız için kötü olduğunu bilir, beyninizin duygusal kısmı bazen bu bilginin üstesinden gelir, bu kötü davranışları haklılaştırır ve hatta rasyonelleştirir ve sizi sağlığınız konusunda yanlış şeyler yapmaya devam ettirir.
Tamda bu noktada asıl olan soru şudur: neden yapmamız gerektiğini bildiğimiz şeyleri yapmıyoruz?
Bölünmüş beyne hoş geldiniz :)
Beynin duygusal ve rasyonel kısmı arasındaki güç mücadelesi hakkında birçok bilgi var.
Kahneman’ın “Hızlı ve Yavaş Düşünmek” kitabında bunlar iki ayrı düşünce sistemi olarak tanımlanır; ilk olarak, duygusal ve sezgisel süreç, daha sonra da rasyonel mantığın daha yavaş ve daha çabuk olan süreç.
Beynin bu her iki bölümü her zaman rekabet halindedir ve genellikle birçok faktöre bağlı olarak her iki bölüme de çağrı yapar.
Bazı durumlarda, beyninizin rasyonel kısmında daha fazla aktivite gerektirebilirken, diğerlerinde seçim yapmak için duygusal bölüme güvenmek gerekecektir.
Duygusal beyniniz alışkanlık ya da kişisel rahatlık içerisinde çalışsa da, her zaman karar verme sürecinde etkin bir güçtür.
İşte buradaki esas olan: Çok duygusalsanız rasyonel olamazsınız, ancak duygusal değilseniz aynı zamanda rasyonel olamazsınız.
Çok duygusal olduğunuzda, sizin için en iyisini bildiğiniz halde, rasyonel seçimler yapamazsınız.
Daha iyi kararlar verdiğiniz zamanları düşünün; çerez yediğiniz, bir şeyler içtiğiniz veya sigara içtiğinizin anları.
Çok duygusal olduğunuzda, neyin daha iyi olabileceğini bilseniz bile, rasyonel beyniniz buna karar veremeyebilir.
Yaşamdaki seçimlerle uğraşmak zordur, özellikle de yaşamı değiştiren seçimlerle uğraşmak daha zor gelebilir. Mantıklı olmanıza yardımcı olacak doğru bilgi olmadan da, bu çok daha zor olabilir.
Kararlar, hatta kritik kararlar, hemencecik duygulardan uzaklaştırılamaz.
Rasyonel beyniniz çeşitli seçeneklerle akıl yürütme yeteneğinizi temsil ederken, duygusal beyniniz içgüdülerinizi, dürtülerinizi ve sezginizi temsil eder.
Düşünen rasyonel beyniniz emekliliğiniz için hazırlanırken, hisseden duygusal beyniniz tatil için plan yapmakla meşguldür.
Rasyonel beyin sistematik ve tarafsızdır, fakat aynı zamanda yavaştır da. Bir kas gibi, daha sık egzersiz yaparsanız zamanla gelişir ve hızlanır.
Bununla birlikte, duygusal beyin, genellikle mantıksız olmasına rağmen kararları hızlı ve zahmetsizce alır.
Çok fazla duygu, muhakemeyi zayıflatabilirken, duygu eksikliği eşit derecede zararlı da olabilir.
Sebeplerin Kalbi
Pascal: “Kalbin, nedenler hakkında hiçbir şey bilmediği sebepleri vardır” diyor.
Duygularımız, yıllarca süren mantık ve tecrübe ile eğitilir ve her şey gerçek bilgelik içinde tutulur.
Duygular, Hisler ve sezgi, akıl yürütme yeteneğinin ayrılmaz bir parçasıdır. Duygular rasyonelliğe boğulabilirken, rasyonellik duygular olmadan var olamaz.
Çok fazla duygu muhakemeyi zayıflatabilirken, duygu eksikliği eşit derecede zararlı olabilir. Duygu zayıfladığında, karar verme süreci de zarar görür.
Hata yapmayın, duygusal beyniniz seçimlerinizin çoğunu yönlendirir.
Psikolog Michael Levine göre, her seçim yaptığımızda, sol beynimiz sağ beyinle bilek güreşi tutar, ancak rasyonellik, insanın karar verme sürecinin sadece % 20'sini temsil eder.
Ve şu şekilde açıklıyor:
“Duyguların, Amerikalıların seçimlerinin % 80'ini artırdığı, pratiklik ve tarafsızlığın ise karar vermenin sadece % 20'sini oluşturduğu söyleniyor. Aç, kızgın, yalnız veya sınanmış (Hungry, Angry, Lonely, Tried: HALT)olduğunuz zamanlarda karar vermeyi unutun. “HALT” kısaltması tam anlamıyla burada: YAPMAYIN! mesajıdır. Aç, Kızgın, Yalnız veya Yorgun hissederken bir karar verirseniz, duygularınız zamanınızın % 100'ünü hakim olur ve muhtemelen sizi yanlış yöne iter.”
Duygular, hayatımızda bizlere baskı yapan ve bazen acı veren kuvvetlerdir. Duyguların mantıksal hislere hükmetmesine izin verme eğilimindeyiz.
Duygularımız tarafından daha çok yönlendiriliyoruz ve duygusal olmayan sebepler iktidarsızdır.
“Kuşkusuz duygularımız, üstün otoriteye sahip olan düşüncelerimizi, niyetlerimizi ve eylemlerimizi rasyonel akıllarımıza dikte ediyor. Ancak çok hızlı bir şekilde duygusal olarak ya da yanlış duygularla hareket ettiğimizde, daha yanlış kararlar alırız,.” diyor Dr. Carmen Harra.
İnsan beyni hakkındaki araştırmalar; zihinlerimizin daha fazla işlemesi gerektiğinde, duygusal olarak karar verme olasılığının arttığını gösterdi.
Refleks için gereken daha az zaman, irrasyonel görünen daha fazla kararlara yol açabilir. Fakat iyi haber şu ki duygusal beyin, aklımızı indirgeme ve sınırlama işlevi görüyor ve bu da daha fazla akıl yürütme fırsatı yaratıyor.
Bazı insanlar ikisini dengelemede başarılıdır; bazıları da her zaman mantıklıdır ancak bu değerlere, kişiliğe ve eğitime bağlıdır.
Yaşamda aldığımız en önemli kararlar bizi strese sokan kararlar olma eğilimindedir ve dikkate alınacak çok fazla bilgiye sahip olduğumuzda, doğru kararı verme kabiliyetimiz bozulmaktadır.
Jacqueline Claire Ciraldo şöyle diyor:
“Araştırmalar, aklımız bilgi ile aşırı yüklendiğinde, beynimizin duygusal yönünün kazanma eğiliminde olduğunu göstermiştir. Kararlarla karşı karşıya kaldığımızda, beynimizin rasyonel kısmını zorlayan, göz önünde bulundurulması gereken çok şey vardır. Akılcı zihne bu kadar stres uygulandığında, duygusal zihinle mücadele etme konusunda çok zayıf kalır.”
Duygusal beyin, bilincimizi düşündüğümüzden daha fazla iter.
Nihayetinde duygularımız harekete geçer. Bunun nedeni, eylemin duygusal olmasıdır.
Rasyonel beyin hesaplanmış seçimler yapmamıza yardımcı olmak için var olsa da, duygusal beyin tüm vücudun bilgeliği veya aptallığıdır.
“Öfke vücudunuzu hareket etmeye zorlar. Anksiyete onu geri çekilmeye iter. Neşe yüz kaslarını aydınlatırken, hüzün varoluşunuzu gölgelendirmeye çalışır. Duygu, aksiyona ilham verir ve aksiyon, duyguya ilham eder. İkisi birbirinden ayrılamaz.” diyor yazar Mark Manson.
Duygusal beyin inatçıdır. Gerçekler ve veriler karşısında bile, rahatlığın yolunu seçer.
“… iki beyin (rasyonel ve duygusal beyinler) bir fil ve onun sürücüsü gibidir. Sürücü fili belirli bir yöne yönlendirebilir ve çekebilir, ancak nihayetinde fil gitmek istediği yere gidecektirç” diyor psikolog Jonathan Haidt.
“Sürücü (rasyonel beyniniz) ve fil (duygusal beyin) arasındaki güç dengesi günlük kararlarınızı şekillendirmede büyük bir rol oynar ve genel olarak ikinciye doğru bir eğilim vardır.” diye yazıyor “Mutluluk Hipotezi” adlı kitabında Haidt.
Bir kararı nasıl rasyonelleştirdiğiniz önemli değildir. Sonuçta fil bir şeyler yapmaya karar verirse, sürücünün onu durdurmak için yapabileceği çok az şey vardır.
Duygusal beyniniz kendini akıllı, rasyonel beyin olarak görüyor ve bilincinizin kontrolünde olduğuna inanıyor.
Rasyonel kararlar aldığınıza inansanız bile, asıl seçimi gerçekte duygular gerçekleştirir.
Rasyonellik, büyük ölçüde duygulara ve duygular içeren daha derin bir düzenleme sistemine dayanır, diyor Damásio.
Duygu, belirli durumlarda akıl yürütmeyi bozabilir, ancak duygu olmadan, hiçbir akıl yürütme mümkün değildir.
“Duygular ve hisler, lüks değildir. onlar akıl hallerimizi başkalarına iletmenin bir yoludur. Fakat aynı zamanda kendi yargılarımızı ve kararlarımızı yönlendirmenin de bir yoludur. Duygular, bedeni bir akıl döngüsüne getirir.” diyor António R. Damásio
Kapalı Düşünceler
Günümüzdeki aşırı bilgi yükleme çağında, rasyonel beynimiz bazen hesaplanan seçimlerle birlikte gelen tüm stresle başa çıkamadığından, daha fazla duygusal karar verme durumundadır.
Duyguların farkında olmak, birçok duygusal önyargıyı düzeltme avantajına sahip olduğumuz anlamına gelir. Günlük kararlar verirken, dikkatli olabilir ve duygularınızdan haberdar olabilirseniz, hangi kararların rasyonel olarak ele alınabileceğini belirleyebilirsiniz.
Duygusal beyninizin gücüne rağmen, birçok duygusal önyargıyı düzeltebilir ve kendinize rasyonel olarak daha karmaşık kararlar alma şansını verebilirsiniz.
Comments