Hayata Varoluşçu Bir Bakış Açısıyla Yaklaşmak

Hermann Hesse'nin "Der Steppenwolf (Bozkırkurdu)" ve Albert Camus'un "The Stranger (Yabancı)" adlı eserleri, hayatın derin sorularını ele alır ve sorgular. Bu edebi ustalar, Søren Kierkegaard, Simone de Beauvoir, Friedrich Nietzsche ve Fyodor Dostoyevski gibi filozoflarla birlikte, insanın varoluş durumu ve anlam arayışı üzerine yazmışlardır.

Image/Le Pictorium/Philippe Gras

Varoluşçuluk, yaşamın absurditesinden bireysel özgürlüğe ve yaşamın anlamına kadar geniş bir tematik yelpazeye dokunur ve özellikle varoluş kavramıyla ilişkilendirilir. Peki, bu ne anlama gelir? Öncelikle, var oluşumuz bir gerçektir; diğer tüm faktörler, önemlerine göre sıralandığında, varlığımızı anlamlı kılmak için birleşir.

Varoluşçuluk, bireyin varlığının öncelikli olduğunu ve kişinin pasif bir durum alıcısı olmaktan ziyade kendi varlığının sorumluluğunu üstlenmesi gerektiğini savunur.

Varoluşçuluk, hayatımızı yorumlamamıza ve anlam çıkarmamıza olanak tanıyan bir mercek gibidir. Başka bir ifadeyle, varoluşçuluk, kim olduğumuzu ve insan olarak nasıl var olacağımızı anlamamız için bize bir çerçeve sağlar. Bu felsefe, bireyin özgünlük arayışına odaklanır.

Jean-Paul Sartre, 20. yüzyıl felsefesinin öncü figürlerinden biri olarak kabul edilir ve insan durumu, varlık ve yaşamın anlamsızlığı gibi en çok ilgilendiği konularda çok sayıda kitap ve makale yazmıştır.

Sartre'ın ömür boyu süren anlam arayışı, onu varoluşçuluk felsefesini keşfetmeye itti. Hayatın, diğer insanlar olmaksızın anlamsız olduğuna inanıyordu. Sartre'ın ifadeleri, kendini yalnız ya da dışlanmış hisseden herkes için bir eylem çağrısı niteliğindedir.

Fransız varoluşçu filozof, varoluşun derinlemesine analizleriyle milyonları etkiledi. Yaşam, anlam ve özgürlük üzerine sorular sormaya teşvik eden radikal felsefesiyle ünlüydü.

Özgür Olmanın Kınanması

“İnsan, özgür olmaya mahkûmdur; çünkü dünyaya geldiğinde, yaptığı her şeyin sorumluluğunu üstlenmek zorundadır. Hayata anlam katmak ise tamamen sizin elinizdedir.” Jean-Paul Sartre

İnsanlar sıklıkla varoluşçuluğu kasvetli bulur, fakat bu konudaki kısa metinleri okumaya vakit ayırdığınızda, farklı bir perspektiften bakıldığında o kadar da ümitsiz olmadığını anlayacaksınız.

Sartre'ın felsefesi, ayrılığı, özgünlüğü ve bireyciliği merkeze alır. “İnsan, yaptığı şeylerden başka bir şey değildir," diye belirtmiştir.

Felsefe, bireyin özünden ziyade varlığını, özel alan yerine kamusal alanı ve genel kabul görmüş normların üzerinde bireysel özgürlüğü ön plana çıkarır.

"Varlık ve Hiçlik" romanı, başkalarının beklentilerinin ötesinde var olma arzumuzu ele alıyor. Sartre'ın varoluşçu düşüncesi, toplumun bizi sürekli olarak olmadığımız biri olmaya zorlaması nedeniyle birçok kişide karşılık buluyor.

Sartre, otobiyografisinde annesinin "Yarın hatırlamak zorunda kalmayacağın bir hayat yaşa" dediğini belirtiyor.

Bu basit ifade, hayatımız üzerinde kontrol sahibi olanın sadece biz olduğumuzu anlamamıza yardımcı olur. Dolayısıyla, eğer mutsuzsak veya sağlıksız bir durumdaysak, bunun sebebi genellikle bu durumları kabullenmiş olmamızdır.

Bu ifadeler, hayatlarında anlam arayışı içinde olan ve kendileri ile sevdikleri için daha iyi bir gelecek umudu taşıyan insanlarda yankı buluyor.

Sartre, "Olmak, görülmektir" diye ünlü bir ifade kullanmıştır.

"Görülmek; aracılığıyla, yorumlanarak, yargılanarak ve eleştirilerek var olmaktır."

Her birimizin bu gerçeğe nasıl tepki vereceğimizi seçme hakkımız vardır. Varoluşla olan etkileşimimiz, kim olduğumuzu ve ne olacağımızı belirler.

"Sen, kendi hayatınsın ve bundan başka bir şey değilsin," dedi.

Sartre'ın felsefesi, "varoluş özden önce gelir" ifadesi ile özetlenebilir. O, varoluş hakkında sağlam bir anlayışa sahip olmadan özün takdir edilmesinin ve hatta anlaşılmasının imkansız olduğunu düşünmüştür.

“Mevcudiyetin özden önce geldiğini söylemek, insanın varlığının her şeyden önce geldiğini, dünyayla ilk karşılaşmasında henüz tanımlanmamış olduğunu ve yaşamı boyunca kendini tanımladığını ifade eder. Varoluşçu bakış açısına göre, insan başlangıçta tanımlanamaz çünkü o anda henüz bir özü yoktur. İnsan, yaşamı süresince yaptıklarıyla kendini tanımlar ve var olur." dedi Sartre.

Varoluş hakkında bilgi sahibi olmadan, özün ne olduğunu anlamak mümkün değildir. Eğer bilinçli değilseniz, bilinçli olduğunuzun farkında olamazsınız. Bilinçli olduğunuzun farkında değilseniz, bilincin kıymetini bilemezsiniz.

Öz ve varoluş aynı şeydir. Eğer varoluş hakkında hiçbir bilginiz yoksa, öz hakkında da bilgi sahibi olmanız mümkün değildir.

İnsan olmak, varlığınızın çevrenizdeki dünyadan, çevrenizden ve ilişkilerinizden etkilenmesi demektir. Benliğiniz, sizi insan yapan biyolojinizle veya özelliklerinizle sınırlı değildir. Aynı zamanda kendinizi nasıl algıladığınız, başkalarının sizi nasıl gördüğü ve yaptığınız seçimlerle de şekillenir.

Sadece beyninizden ibaret değilsiniz. Kendi zihninize ve iradenize sahipsiniz ve çevrenizi şekillendirecek kararlar alabilirsiniz. Eğer özsaygınız veya kendinize olan değeriniz düşükse, bu durum çevrenizdeki dünyayı olumsuz yönde etkileyebilir.

Sartre, insanların varoluşları bağlamında içsel bir anlam veya değer taşımadıklarını ileri sürdü. İnsanların kendi eylemlerinden sorumlu olmaları gerektiğini ve kişisel tatminin hayatı yaşamanın en anlamlı yolu olduğunu belirtti. "Biz, yaptığımız seçimleriz," dedi.

Sartre, insanların doğası gereği kusurlu olduğuna ve özgürlüklerini elde etmek için bu kusurları kabullenmeleri gerektiğine inanırdı. "Varlık bir kusurdur," diye belirtmiştir. Bireyselliğin, özgürlüğün ve özgünlüğün önemini vurgulamıştır. Hayatın en derin sorularına evrensel gerçekler ya da kesin cevaplar bulunmamaktadır. Anlam ve amaç, kişinin kendi sorumluluğundadır.

Sartre'ın felsefesi, insanların hayatlarını nasıl yaşamaları gerektiğine dair bir reçete sunmaktan çok, kendi anlam ve amaçlarımızı yaratma çağrısında bulunuyordu. "Yaşamın nasıl sürdürüleceği dışında her şey çözülmüştür," diyordu. Kendi anlamınızı yaratmakta özgür olduğunuzu vurguluyordu.

Christopher Morley şöyle demiştir: "Sadece tek bir başarı vardır; o da hayatınızı kendi tarzınızla yaşayabilmektir."

Thomas Oppong