Büyürken sıkça "Her istediğini yapabilirsin!" sözünü duydum. Bu, okulda başarılı olmamı, sağlığıma dikkat etmemi ve bir kariyer inşa etmemi teşvik eden bir motivasyon kaynağı oldu. Her istediğimizi yapabileceğimiz düşüncesi ilham verici olsa da, aynı zamanda yanıltıcı bir iddia olabilir.
Sıkça karşılaştığım bir ifade de “Kendi filminizin yönetmenisiniz!” oldu. Bu, sorumlulukları üstlenmemiz ve hayatımızın yaratıcısı olmamız için bizi teşvik etmeliydi. Her ne kadar bu düşüncede bilgelik barındırsa da, Stoacı filozof Epiktetos hayatın gerçek mahiyetine dair oldukça farklı bir görüşe sahipti. O şöyle demişti:
“Bir filmdeki aktör gibi düşünün kendinizi. Filmin uzunluğu ya da kısalığı, kalitesi, yönetmenin tercihine bağlıdır. Yönetmen, sizin fakir mi, zengin mi, engelli mi, kral mı yoksa sıradan bir vatandaş mı olacağınıza karar verir. Oyuncu olarak bu seçimleri yapamazsınız. Hayatta, size verilen rolü, başarılı bir aktör gibi ustalıkla oynamalısınız. Hangi rolü üstleneceğinize karar vermek, sizin elinizde değildir.”
Bu paragrafı ilk okuduğumda, doğrusu biraz üzüldüm. Her insanın kendi hayatının hem yönetmeni hem de oyuncusu olduğunu düşünürdüm. Ancak gerçekleri olduğu gibi kabul etmek gerekir. Hayatta elimizde olmayan ve değiştiremediğimiz bazı şeyler vardır. Warren Buffett, tüm zamanların en başarılı yatırımcısı olarak nasıl anıldığı sorulduğunda gösterdiği mütevazılığı her zaman takdir etmişimdir.
Başarının önemli bir bölümünün "doğum piyangosu"nu kazanmaktan geçtiğini savunur. Değer Yatırımı'nın kurucusu Benjamin Graham'ın, yaşadığı dönemde Amerika Birleşik Devletleri'nde beyaz bir erkek olarak doğmuş olmasının kendisine şans getirdiğini kabul eder.
Berkshire Hathaway'in ortağı Charlie Munger ile gerçekleştirdiği yıllık hissedarlar toplantısında, her ikisi de ne kadar şanslı olduklarını şu sözlerle ifade etmiştir: "Biz doğduğumuzda, Amerika Birleşik Devletleri'nde doğum oranı 1/30'un üzerindeydi. Bu piyangonun o kısmını kazanmak (yumurtalık piyangosu olarak adlandırılan), büyük bir avantajdı."
Buffett'ın alçakgönüllü olduğu açık. Adam kesinlikle bir dahi. Ancak başka bir ülkede, farklı bir dönemde doğmuş olsaydı, aynı başarıyı elde eder miydi? Muhtemelen başarılı olurdu, ancak tüm zamanların en büyük yatırımcısı olup olmayacağı belirsizdir. Bu, kabul etmesi zor bir gerçek.
Günümüz toplumunda ise, kendi potansiyelimiz de dahil olmak üzere her şeyin sınırsız olduğuna inanma eğilimindeyiz. Sosyal medyada lüks içinde yaşayan insanları görüyoruz. İş yerlerinde, daha genç ve deneyimsiz kişilerin terfi ettiğine şahit oluyoruz. Eve döndüğümüzde ise, partnerlerimiz veya ebeveynlerimiz “Neden hala CEO değilsin?” diye soruyor.
Kendimize ve başkalarına her istediğimizi yapabileceğimizi söylemek genellikle cesaret verici ve umut dolu olsa da, hepimizin sınırları vardır. Bazen olasılıklar bizim aleyhimize çalışır. Herkes bir şirketin, sporun ya da sosyal hiyerarşinin zirvesine çıkamaz; bu hayatın doğasındadır ve bu durumda yanlış olan bir şey yoktur.
Ancak, yaşamın gerçeklerini genellikle göz ardı ediyoruz. Sorun, sürekli bir tatminsizlik içinde yaşamamızdır. Gözlemlediğim kadarıyla, gelişmiş modern dünyanın mutsuzluğu büyük ölçüde bu durumdan kaynaklanmaktadır. Hayatlarımız kötü değil; biz sadece hayatlarımızın kötü olduğunu düşünüyor ve onların sınırsız ve olağanüstü olmasını veya olması gerektiğini umuyoruz.
"Sosyal medyada beş yüz bin takipçiye sahip bir milyoner dünya şampiyonu olmalıyım."
Uyan dostum, bu gerçek bir hayat değil. Epiktetos ve Buffett'in de belirttiği gibi, kontrol edemediğimiz şeyler var. 21. yüzyılda yaşamanın güzel yanı, hayatımızı iyileştirme şansına sahip olmamızdır. Epiktetos'un döneminde bu mümkün değildi; fakir doğduysanız, fakir kalırdınız. Ancak bu, artık durum böyle değil.
Yine de, doğum piyangosunun etkisi hiçbir zaman değişmeyecek. Doğduğunuz yer, yıl, ailenizin sosyoekonomik durumu, fiziksel özellikleriniz, doğal yetenekleriniz gibi faktörler, bu dünyaya geldiğiniz andan itibaren belirlenmiştir. Fakat bize verilenle en iyisini yapmaya çalışabiliriz. Kendimizi bir filmin oyuncusu gibi görebilir ve bu rolü elimizden gelenin en iyisiyle oynamalıyız... Her şey gönlünüzce olsun. Sağlıcakla kalın...
Comments