Bir ekip çalışmasında tüm sorumluluğu birkaç kişinin üstlendiğini, diğerlerinin ise sadece “bulunmakla yetindiğini” fark ettiniz mi? Büyük bir organizasyonda, kalabalık bir grupta ya da ortak projelerde insanların daha az çaba göstermesi, yalnızca sizin gözleminiz değil. Bu durumun bir adı var: Sosyal Kaytarma Etkisi.
Sosyal psikolojinin önemli keşiflerinden biri olan bu etki, bireylerin grup içinde olduklarında bireysel performanslarının düşmesine neden olur. Peki, neden böyle oluyor? Sosyal kaytarma etkisini anlamak, hem bireysel performansı artırmak hem de grup çalışmalarını daha verimli hale getirmek için önemlidir. Peki nasıl keşfedilmiştir sizce?
1913'te Fransız bir mühendis olan Maximilian Ringelmann, atların performansını inceler ve arabayı çeken iki atın gücünün, tek bir atın gücünün iki katına eşit olmadığı sonucuna varır. Bu sonuca şaşırarak araştırmasını insanları da kapsayacak şekilde genişletir.
“Asla iki pizzanın tamamen doyuramayacağı sayıda insanla toplantı yapma.” Jeff Bezos
Birkaç kişiye bir ip çektirir ve her birinin uyguladığı kuvveti ölçer. Ortalama olarak; iki kişi bir araya geldiğinde her biri güçlerinin %93'ünü harcarken, üç kişi bir araya geldiğinde bu oran yüzde 85’i ve sekiz kişi bir aradayken de yüzde 49'u bulur. Bu yaklaşım “Ringelmann Etkisi” olarak bilinir.
Bilim bu duruma “Sosyal Kaytarma Etkisi” der. Bireysel performans doğrudan görünür olmadığında ortaya çıkar; bireysel çaba, ekip çabasına karışır. Spordan örnekleyecek olursak; kürekçiler arasında olur, ancak bayrak yarışlarında olmaz çünkü burada bireysel fayda söz konusudur.
Bu duruma belki de rasyonel bir bakış açısı da denebilir; bir iş için çabanızın yarısı yetecekken neden tüm enerjinizi harcayasınız? “Sosyal Kaytarma” durumu insanlar birlikte çalıştığında ve bireysel çaba azaldığında ortaya çıkar.
Yalnızca fiziksel performansta gerçekleşmez, zihinsel olarak da gevşeriz. Toplantılarda ekip ne kadar kalabalıksa katılımımızın ve dikkatimizin o kadar zayıf olması gibi.
Sosyal Kaytarma Etkisi Nedir?
Sosyal kaytarma etkisi (Social Loafing), bireylerin ekip içinde çalışırken bireysel sorumluluklarının azaldığını hissetmeleriyle birlikte gösterdikleri çabanın azalmasıdır. Kavram, ilk olarak Fransız mühendis Max Ringelmann tarafından 1913’te yapılan deneylerle tanımlandı. Ringelmann, halat çekme testinde bireylerin tek başlarına çalıştıklarında gösterdikleri çabayı, ekip içinde çalıştıkları zamandaki çabalarıyla karşılaştırdı. Sonuç şaşırtıcıydı: Ekip büyüdükçe bireylerin çabası azalıyor ve kişiler, gruba güvenerek “kaytarma” eğiliminde oluyordu.
Sosyal Kaytarmanın Nedenleri
Bireysel Sorumluluk Hissinin Azalması: Büyük ekiplerde bireyler, sorumluluğun başkaları tarafından da paylaşıldığını düşünerek “Nasıl olsa birileri yapar” mantığına kapılır. Bu durum, bireysel çabanın azalmasına yol açar.
Katkının Ölçülememesi: Ekip çalışmasında bireysel katkıların net bir şekilde ölçülememesi, kişilerin çabalarını gizleme ve çabalarını azaltma eğilimini artırır.
Motivasyon Eksikliği: Bireyler, ekip içinde çabalarının görünmez olacağını düşünürse, motivasyonlarını kaybedebilir. “Ben çok çalışsam da fark edilmeyecek” düşüncesi kaytarmaya zemin hazırlar.
Haksız Çıkar Algısı: Bir ekip içinde bazı bireylerin fazla, bazılarının ise çok az çalıştığı hissi, adalet algısını zedeler. Bu durumda fazla çalışanlar, çabalarını azaltma eğilimine girer.
Sosyal Kaytarmanın Sonuçları
Sosyal kaytarmanın ilginç sonuçları vardır. Ekiplerde, yalnızca katılım açısından değil, hesap verebilirlik açısından da etkileri hissedilir. Hiç kimse tüm ekibin kabahatleri veya kötü kararları için tek başına suçlanmak istemez.
Ekip kararlarının arkasına saklanırız. Bunun teknik terimi ise “Sorumluluğun Dağılımı”dır. Ekipler, üyelerinin kendi başlarına alacaklarından daha büyük riskler alma eğilimindedir. Bu fenomenin birkaç ana nedeni ise;
İnsanlar birbirlerinin aylaklık etmesini bekler: “Herkes biraz gevşeyecek, ben de gevşeyeceğim çünkü diğerlerinden daha fazla iş yaparsam adil olmaz.”
Hiç kimse, diğerleri hayatın tadını çıkarırken tüm işi yapan o “insan”a dönüşmek istemez.
Ekipler büyük olduğunda, bireyler anonim hale gelir. Kendi başınıza bir şey yaptığınızda; iyi giderse tüm ihtişamı, yanlış giderse tüm suçu üzerinize alırsınız. Bir ekipte ise hem suç hem de başarı yayılır.
Çoğu zaman ekiplerin belirlenmiş standartları yoktur, bu nedenle hedeflenecek net bir ideal de yoktur.
Amazon kurucusu Jeff Bezos, ideal ekibin akşam yemeği için 5 ila 9 kişiyi doyurabilen 2 pizzadan oluştuğunu belirten prensibi ile bu duruma dikkat çeker: 2 pizza ile beslenemeyen bir ekip, fikir tartışmak için fazla büyüktür.
İnsanlar ekipler halindeyken yalnız olduklarından farklı davranırlar. Kalabalık çalışmalarda, bireysel performansı vurgulayan ve ödüllendiren bir süreç tanımlamak fark yaratacaktır.
Ekiplerin dezavantajı, bireysel performansları mümkün olduğunca görünür hale getirerek hafifletilebilir.
Sosyal Kaytarma Nasıl Önlenir?
Sosyal kaytarma etkisini azaltmak ve ekip çalışmalarını daha verimli hale getirmek için bazı stratejiler uygulanabilir:
Bireysel Sorumluluğu Netleştirmek: Ekip üyelerinin sorumluluklarını belirlemek ve bireysel hedefler koymak, kaytarma davranışını azaltır. Örneğin, “Sen bu kısmı tamamlayacaksın” gibi net görevler vermek etkili olabilir.
Küçük Ekipler Oluşturmak: Ekip büyüklüğü ne kadar artarsa, sosyal kaytarma riski de o kadar artar. Küçük ve kontrol edilebilir ekipler, bireysel çabanın görünürlüğünü artırır.
Performansı Değerlendirmek: Ekip içindeki bireysel katkıların ölçülmesi ve değerlendirilmesi, motivasyonu artırabilir. Örneğin, dönemsel geri bildirimler vermek, bireylerin daha fazla çaba göstermesini sağlar.
Ortak Amaç ve Motivasyon Sağlamak: Ekip üyelerinin ortak bir hedef etrafında birleşmesi ve başarı duygusunu paylaşması önemlidir. İnsanlar, değer verdikleri bir hedefe ulaşmak için daha fazla çalışırlar.
Sosyal Kaytarma ve Uzaktan Çalışma
Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte ekip çalışmaları artık fiziksel ortamların dışında, uzaktan çalışma yöntemleriyle de gerçekleştiriliyor. Ancak bu durum sosyal kaytarma riskini azaltmadığı gibi, bireylerin iş takibini daha da zorlaştırabiliyor. Bu noktada, iş takibinin dijital araçlarla sağlanması, sorumlulukların netleştirilmesi ve düzenli iletişim kritik hale geliyor.
Sosyal kaytarma etkisi, bireylerin ekip çalışması sırasında sergiledikleri doğal bir davranış olsa da, doğru stratejilerle kontrol altına alınabilir. Net sorumluluklar, küçük ekipler ve performans takibi sayesinde hem bireysel çabalar artar hem de ekip çalışmaları daha verimli hale gelir.
Unutmayın, etkili bir ekip çalışması, her bireyin katkısını önemsemek ve görünür kılmakla başlar.
Siz de sosyal kaytarmayla ilgili deneyimlerinizi bizimle paylaşın! Ekiplerde verimliliği artırmak için hangi yöntemleri kullanıyorsunuz?
Tomorrow & ChatGPT
Kommentare