Yağ doldurma işlemi tamamlandıktan sonra, trafonun (veya reaktörün) güvenli bir şekilde devreye alınabilmesi için #enerjilendirme öncesinde kapsamlı kontroller ve testler yapılmalıdır. Bu süreç, ekipmanın mekanik ve elektriksel olarak sağlıklı olup olmadığını belirlemek, olası arızaları önceden tespit etmek ve işletme güvenliğini sağlamak amacıyla gerçekleştirilir.
Ön devreye alma aşamasında, trafonun #yalıtım durumu, #sargı dirençleri, #kaçakakım değerleri ve diğer kritik parametreleri değerlendirilmeli, standartlara uygunluğu doğrulanmalıdır. Çeşitli elektrik testleri bu aşamada uygulanarak ekipmanın performansı ölçülmeli ve işletme koşullarına uygunluğu kontrol edilmelidir. Bu testlerin amacı, trafonun veya reaktörün uzun vadeli güvenilirliğini artırmak ve beklenmedik arızaların önüne geçmektir.
Aşağıda, gerçekleştirilmesi gereken #elektrik testleri ile bunların önemi ve kısa açıklamaları detaylı olarak sunulmuştur.
Trafo ön devreye alma kontrolleri ve testleriyle başlayalım ve daha sonra teslim sonrası kontrollere geçelim:
Elektrik #güç sistemlerinde trafolar ve reaktörler, enerji iletim ve dağıtımında kritik bir rol oynar. Bu ekipmanların güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlamak için devreye alma öncesinde kapsamlı testler ve kontrollerin yapılması hayati önem taşır. Yağ doldurma işlemi tamamlandıktan sonra, olası arızaları önceden tespit etmek, yalıtım seviyelerini değerlendirmek ve sistemin standartlara uygunluğunu doğrulamak amacıyla çeşitli elektriksel ve mekanik testler gerçekleştirilir. Bu testler, ekipmanın uzun ömürlü ve güvenilir bir şekilde çalışmasını sağlarken, olası arıza ve kesintilerin de önüne geçilmesine yardımcı olur. Bu yazıda, #trafo ve reaktörlerin devreye alınmadan önce uygulanması gereken temel #testler ve #kontroller detaylı olarak ele alınacaktır.
Bu, #trafo veya #reaktör çekirdeği ile #toprak arasındaki yalıtım direncini değerlendirmek ve olası kaçak akımları tespit etmek amacıyla gerçekleştirilen kritik bir testtir. Bu test, çekirdekte meydana gelebilecek yalıtım bozulmalarını, nemin veya diğer dış etkenlerin oluşturduğu olası elektriksel zayıflıkları belirleyerek ekipmanın güvenli çalışmasını sağlamak için uygulanır. Özellikle uzun süreli #işletme sırasında veya #bakım sonrası yapılan bu test, trafonun elektriksel bütünlüğünü doğrulamak ve erken aşamada potansiyel arızaların önüne geçmek açısından büyük önem taşır.
Trafolar ve reaktörler, #enerji #iletim ve #dağıtım sistemlerinde kritik bileşenlerdir ve güvenli çalışmaları için #koruma sistemlerinin doğru şekilde çalıştığından emin olunması gerekmektedir. Devreye alma öncesinde gerçekleştirilen koruma sistemine yönelik operasyonel kontroller, olası arızaları önceden #tespit ederek ekipmanın güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla yapılır. Bu kontroller kapsamında; #röle ayarlarının doğrulanması, akım ve gerilim trafolarının test edilmesi, koruma sistemleri arasındaki koordinasyonun kontrolü ve #sinyalizasyon mekanizmalarının işleyişinin değerlendirilmesi gibi çeşitli operasyonel kontroller gerçekleştirilir.
Operasyonel kontroller:
Soğutucu bankası (pompalar ve fanlar)
Havalandırma cihazları (silika jel veya drycol)
Sıcaklık göstergeleri (trafo yağı sıcaklığı – OTI ve sargı sıcaklığı – WTI)
Gazla çalışan röleler (Buchholz, PRD, SPR vb.)
Koruma sisteminin simülasyon testi
Bu test, izolasyon durumunu değerlendirmek için uygulanır ve kağıt izolasyonunun kuruluk seviyesini, transformatör yağında yabancı kirleticilerin varlığını belirlemeye yardımcı olur. Ayrıca, transformatör içinde ciddi bir kusurun olup olmadığını tespit etmeye yarar. Örneğin, #kademe değiştiricinin canlı bölümünde geçici taşıma braketi gibi çıkarılmamış parçaların bulunup bulunmadığını ortaya çıkarabilir.
Yalıtım direnci testleri, bireysel sargıların toprağa karşı veya birbirleri arasındaki yalıtım direncini ölçmek amacıyla gerçekleştirilir. Bu testler, transformatörün yalıtım durumunu değerlendirmede önemli bir kriter olup, olası izolasyon bozulmalarının tespit edilmesine yardımcı olur.
Yalıtım direnci genellikle megohm (MΩ) cinsinden ölçülür.
Yalıtım direncindeki değişimlerin; tasarım, sıcaklık, nem seviyesi ve özellikle buşinglerin temizliği gibi çeşitli faktörlerden etkilenebileceği unutulmamalıdır.
Yalıtım direnci belirtilen değerin altına düştüğünde, genellikle temizleme ve kurutma işlemleri ile gerekli seviyeye çıkarılabilir. Yalıtım direnci, uygulanan voltaja bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu nedenle, herhangi bir ölçüm karşılaştırması yapılırken, her zaman aynı voltaj değeri kullanılmalıdır.
Test, bir megaohmmetre kullanılarak yapılır. İzolasyon direnci (IR), kapasitif şarj sonrasında yalıtımdan veya yalıtımdan geçen kaçak akımla orantılıdır ve DC voltajı uygulandıktan sonra emilim akımları ihmal edilebilir düzeye gelir.
Yalıtım direnci 15 sn, 60 sn ve 600 sn aralıklarından sonra ölçülmelidir.
Polarizasyon indeksi (PI), sırasıyla 600 saniye ve 60 saniye aralıklarla ölçülen izolasyon direnci (IR) değerlerinin oranı olarak tanımlanır. Dielektrik emilim ise 60 saniye ve 15 saniye sonra ölçülen IR değerlerinin oranıdır.
İzolasyon direnci (IR) genellikle 5 kV DC veya daha düşük test voltajında ölçülür; ancak test voltajı, trafo sargılarının nominal güç-frekans test voltajının yarısını geçmemelidir.
Buşinglerin #kapasitans ve #dağılımfaktörü (tan δ) ölçümü, güvenilir ve doğru test sonuçları elde edebilmek için özel olarak tasarlanmış tam otomatik bir test kiti kullanılarak yapılmalıdır. Bu test, genellikle 10 kV’luk test voltajı ile gerçekleştirilir. Bu sayede, buşinglerin elektriksel özellikleri doğru bir şekilde değerlendirilerek, yalıtım kalitesi ve potansiyel arızalar hakkında kesin bilgiler elde edilebilir. Test sırasında kullanılan otomatik sistemler, hem #ölçüm hassasiyetini artırır hem de test sürecini hızlandırarak operatör hatalarını minimize eder.
3-fazlı otomatik trafolar için, tüm 400 kV ve 220 kV gerilim seviyelerindeki geçit izolatörlerini ve nötr izolatörlerini (topraktan izole edilmiş olanlar dahil) birlikte kısa devre yapın. Bu işlemi gerçekleştirirken, her bir izolatörün doğru şekilde kısa devre edildiğinden ve tüm bağlantıların güvenli bir şekilde yapıldığından emin olun. Ayrıca, tüm 33 kV'luk buşingleri de kısa devre yaparak, her birini düzgün bir şekilde topraklayın. Bu adımlar, trafo test ve devreye alma işlemleri sırasında, yalıtımın düzgün çalıştığının ve olası arızaların önceden tespit edilmesinin sağlanmasına yardımcı olur.
Yalıtım direnç testine benzer olan yalıtım #güçfaktörü testi, trafonun yalıtım durumuyla ilgili daha ayrıntılı ve spesifik sonuçlar elde edilmesine olanak tanır. Bu test, yalıtımın elektriksel performansını değerlendirirken, özellikle yalıtım malzemelerinin #zayıflama, #nemlenme veya #yaşlanma gibi durumlarını tespit etmeye yardımcı olur. Yalıtım güç faktörü testi, yalıtım malzemesinin kapasitif özelliklerini ve kayıp faktörlerini ölçerek, yalıtımın verimliliği hakkında önemli bilgiler sunar. Test sonuçları, trafonun güvenli bir şekilde çalışıp çalışmadığını ve olası arızaların önceden tespit edilip edilmediğini belirlemek için kullanılır.
Güç faktörü değeri, hala tartışmalı bir konu olmakla birlikte, deneyimler, doğru bir değerlendirme yapıldığında bu faktörün, yalıtımın mevcut durumu hakkında faydalı bilgiler sunduğunu göstermektedir. İyi bir muhakeme ile güç faktörü, yalıtımın olası durumunu değerlendirmede önemli bir araç olabilir.
Fabrikada güç faktörü değerlerinin ölçülmesi, saha güç faktörü ölçümleriyle karşılaştırma ve yalıtımın olası durumunu değerlendirme açısından faydalıdır
Aşağıdaki nedenlerden dolayı standart güç faktörü değerlerinin belirlenmesi mümkün olmamıştır:
Güç faktörü ile Trafonun öngörülen dielektrik testlerine dayanma yeteneği arasında çok az veya hiç ilişki yoktur.
Güç faktörünün sıcaklığa bağlı değişimi önemli ve düzensizdir.
Trafolarda kullanılan çeşitli sıvılar ve yalıtım malzemeleri yalıtım güç faktörlerinde büyük değişimlere neden olur.
Trafoların dönüş oranlarını doğru bir şekilde belirlemek amacıyla, kademe değiştiricilerinde herhangi bir anormallik, #kısadevre, açık dönüşler veya benzeri hatalar tespit edilmelidir. Bu süreç, kademe değiştiricilerin mekanik ve elektriksel işleyişini kontrol etmeyi kapsar. Kısa devre, açık dönüşler veya aşırı aşınma gibi sorunlar, dönüş oranının yanlış olmasına ve transformatörün düzgün çalışmamasına yol açabilir. Bu nedenle, kademe değiştiricilerinin dikkatlice incelenmesi ve herhangi bir anormalliğin belirlenmesi, trafonun verimli ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak için kritik öneme sahiptir.
Dönüş oranının ölçümü, bir köprü (ekipman) kullanılarak sargılardan birine #faz voltajı uygulanması ve köprüde indüklenen voltajın oranının ölçülmesi prensibine dayanır. Bu ölçümler, her fazda ve tüm kademe konumlarında sırasıyla tekrar edilir.
Ölçüm sırasında, yalnızca aynı manyetik akıya sahip sargı çiftleri arasındaki dönüş oranı ölçülebilir. Yani, vektör diyagramında paralel vektörlere sahip olan sargı çiftleri arasındaki dönüş oranı ölçülür.
Teorik dönüş oranı = YG sargı voltajı / AĞ sargı voltajı
Trafonun teorik yüksüz dönüş oranı, ayarlanabilir bir trafo tarafından ekipman üzerinde ayarlanır. % hata göstergesinde bir denge oluşana kadar değiştirilir. Bu hata göstergesinde okunan değer, trafonun gerçek dönüş oranından sapmasını % olarak gösterir..
% Sapma = 100 x ((Ölçülen TR) ‐ (Tasarlanan TR)) / (Tasarlanan TR).
Burada TR dönüş oranıdır. Dönüş oranlarının % sapması ≤ %0,5 olmalıdır.
Bu test, trafoların faz ilişkisini ve polaritesini belirlemek için kullanılır. Trafonun tipine göre, çok fazlı bir trafonun giriş ve çıkış sargıları yıldız (Y), üçgen (D) veya zikzak (Z) bağlantılarına sahip olabilir.
Yüksek voltaj (YG) ve düşük voltaj (AG) sargıları arasındaki faz açısı 0⁰ ile 360⁰ arasında değişir. Vektörlerle ifade edildiğinde, YG sargısı 12 (0) saat olarak gösterilir ve bağlantı grubunun diğer sargıları, gerçek veya sanal noktalara göre saatin diğer sayılarıyla temsil edilir.
Örneğin, Dyn 11 bağlantı grubunda, yüksek gerilim (YG) sargısı delta bağlantısına, alçak gerilim (AG) sargısı ise yıldız bağlantısına sahiptir. Bu iki sargı arasında 330⁰'lik (11×30⁰) bir faz farkı bulunur. YG ucu 12 (0) saatini gösterirken, AG ucu 11 saat (330⁰'lik faz farkından sonra) olarak gösterilir.
Bağlantı grubunun belirlenmesi yalnızca üç fazlı trafolarda geçerlidir. Yüksek gerilim sargısı önce (referans olarak) gösterilir ve diğer sargılar onu takip eder.
Bağlantının vektör yönleri doğruysa, köprü dengelenebilir.
Ayrıca, bir voltmetre kullanılarak bağlantı grubunun veya polaritenin kontrol edilmesi mümkündür. Bu kontrol için #doğruakım veya #alternatifakım kullanılabilir. Alternatif akım yöntemleri arasındaki bağlantılar standartlarda ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
Bu yöntemin bir örneği aşağıdaki vektör diyagramında gösterilmiştir.
1.8| Sargı Direnci Ölçümü
Kademe değiştiricilerde, gevşek bağlantılar, kopuk teller ve yüksek temas direnci gibi anormalliklerin kontrolü, ekipmanın düzgün çalışmasını sağlamak için kritik bir adımdır. Bu tür sorunlar, elektriksel iletimde kayıplara, aşırı ısınmaya ve hatta arızalara yol açabilir. Bu nedenle, #kademe değiştiricilerin bağlantıları dikkatlice incelenmeli, her bir bağlantının sıkılığı kontrol edilmeli ve iletim hatları üzerinde herhangi bir kopukluk veya zayıflama olup olmadığı belirlenmelidir. Ayrıca, temas direnci ölçülmeli ve yüksek direnç değerleri, olası #ısınma veya #arıza risklerini ortadan kaldıracak şekilde düzeltilmelidir. Bu testler, transformatörün uzun ömürlü ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak için düzenli olarak yapılmalıdır.
Sargı direnci aşağıdakiler gibi bir dizi önemli fonksiyona hizmet eder:
Yük kaybını belirlemek için bir temel değer sağlama
Bir sargı içindeki sıcaklık ve sıcaklık artışını belirlemek için dolaylı bir yöntemle temel sağlama
Bir sargı içindeki elektriksel sürekliliği doğrulamak gibi işlemleri, şirket içi kalite güvence programının bir parçası olarak dahil etme.
Sargı direnci her zaman bir sargının DC direnci (aktif veya gerçek direnç) olarak Ohm (Ω) olarak tanımlanır
Direnç ölçümü için prensip ve yöntemler
Direnç ölçümü için temel olarak iki farklı yöntem vardır:
“Voltmetre-ampermetre yöntemi” ve
Köprü yöntemi olarak adlandırılır.
“Voltmetre-ampermetre yöntemi”
Ölçüm, DC akım kullanılarak yapılır ve akım ile voltajın eş zamanlı olarak okunması sağlanır. Direnç, #OhmYasası'na göre bu okumalardan hesaplanır. Bu ölçüm, geleneksel analog cihazlar (günümüzde nadiren kullanılır) veya dijital ölçüm cihazları ile gerçekleştirilebilir.
Ancak, günümüzde doğrudan direnç göstergesi olan Veri Toplama Sistemleri (DAS) gibi dijital cihazlar giderek daha fazla kullanılmaktadır.
Ölçüm devresi şekil 4'te gösterilmiştir.
Burada:
RX = Bilinmeyen direnç (test edilen trafo)
Rd = Düzenleme direnci
S = Koruyucu boşluklu devre kesici
B = DC kaynağı
Direnç RX, Ohm Yasasına göre hesaplanır: RX>= U / I
Bu yöntemin avantajı, test devresinin basitliğidir. Öte yandan, bu yöntem oldukça yanlıştır ve iki cihazın aynı anda okunmasını gerektirir.
Kelvin (Thomson) Köprüsü kullanılarak direnç ölçümü
Bu ölçüm, iki gerilim düşüşünün karşılaştırılmasına dayanmaktadır: yani, bilinmeyen #sargıdirenci RX üzerindeki gerilim düşüşü, bilinen bir direnç RN (standart direnç) üzerindeki gerilim düşüşüyle karşılaştırılmaktadır.
burada:
RX = Bilinmeyen direnç (test edilen trafo)
RN = Standart direnç
Rdec = Onluk direnç
RV = Değişken direnç
G = Galvanometre
B = DC kaynağı
RX ve RN üzerinden DC akım geçirilir ve buna karşılık gelen voltaj düşüşleri ölçülür ve karşılaştırılır.
Köprü, nispeten yüksek direnç değerlerine sahip iki direnç, Rdec ve RV'yi değiştirerek dengelenir. Galvanometre sapması sıfır olduğunda, dengeli bir durum sağlanmış olur ve bu durumda aşağıdaki ilişki geçerlidir:
RX = RN × Rdec / RV
Temas dirençlerinin ve bağlantı kablosu dirençlerinin (hatta RX ile RN arasındaki bağlantının) etkisi ihmal edilebilir.
1.9| Manyetik Denge Testi
Bu test yalnızca üç fazlı transformatörlerde manyetik devredeki dengesizliği kontrol etmek için yapılır.
Bu testte hiçbir sargı terminali topraklanmamalıdır. Aksi takdirde sonuçlar düzensiz ve kafa karıştırıcı olur. Test, sargı direnci ölçümünden önce yapılmalıdır. Test voltajı, sahada mevcut olan maksimum #güçkaynağı voltajıyla sınırlı olmalıdır.
Değerlendirme Kriterleri: Merkez fazda indüklenen voltaj genellikle dış fazlarda uygulanan voltajın %50 ila %90'ıdır. Ancak, merkez faz uyarıldığında dış fazlarda indüklenen voltaj genellikle uygulanan voltajın %30 ila %70'idir.
1.10| Yüzen Nötr Nokta Ölçümü
Yüzen nötr nokta ölçüm testi, trafonun bir sargısında kısa devre olma ihtimalini tespit etmek amacıyla gerçekleştirilir. Bu test, sargılar arasındaki izalasyonun durumunu değerlendirerek, #nötr noktanın doğru şekilde yerleşip yerleşmediğini ve herhangi bir sargı arasındaki potansiyel kısa devreyi belirlemeye yardımcı olur.
Eğer yüzen nötr nokta ölçüm testi sırasında herhangi bir #anormallik tespit edilirse, bu, trafonun elektriksel güvenliğini tehdit edebilecek bir sorunun belirtisi olabilir. Bu nedenle, test, trafonun düzgün çalışmasını sağlamak ve olası arızaları önceden tespit etmek için önemli bir adım olarak kabul edilir.
Bu test, fabrikadan sevkıyattan itibaren nakliye veya kurulum sırasında ağır #arızaakımı veya mekanik #hasar nedeniyle genellikle oluşan sargı hareketini tespit etmek için kullanılır. İlgili izolatörlerin/ayırıcıların açık durumunun fiziksel olarak incelenmesiyle trafonun yüksek gerilim ve düşük gerilim taraflarından izole edildiğinden emin olun.
Üçüncül de bağlıysa, teste başlamadan önce aynı tarafın izole edildiğinden emin olun. Ölçüm tek fazlı modda gerçekleştirilir.
Bu test iki sargının birleşimi için gerçekleştirilir. Sargılardan biri #kısadevre edilir ve diğer sargıya voltaj uygulanır. Voltaj ve akım okumaları not edilir.
Test, 0-280 V, 10 A varyak, hassas RMS voltmetre ve ampermetre ile yapılmalıdır. Transformatör sargılarından birini kısa devre yapmak için kullanılan iletkenler düşük empedansa (1m-ohm'dan az) ve kısa uzunluğa sahip olmalıdır. Kontaklar temiz ve sıkı olmalıdır.Kabul edilebilir kriterler, ölçülen #empedans voltajının, derecelendirmede belirtilen empedansın ve trafonun diyagram etiketinin %3'ü içinde bir uyum içinde olması olmalıdır.
Empedans voltajındaki %3'ten fazla değişim önemli kabul edilmeli ve daha fazla araştırılmalıdır.
Bu test, trafo çekirdeğinde kalan manyetizmanın etkisini en aza indirmek amacıyla, sargı direncinin doğru bir şekilde ölçülmesini sağlamak için #DC ölçümlerinden önce gerçekleştirilmelidir. Çekirdekte kalan manyetizasyon, mıknatıslama akımı ölçümlerini doğrudan etkileyerek hatalı veya yanıltıcı sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle, testin öncelikli olarak yapılması, daha sağlıklı ve güvenilir #direnç ölçümleri elde edilmesine yardımcı olur. Böylece, trafonun performansını değerlendirmek ve olası sorunları önceden tespit etmek daha kolay hale gelir.
Bu nedenle, test edilen transformatör mıknatıslama akımı testinin başlamasından önce manyetikliğini yitirebilir.
Üç fazlı trafolarda test, yüksek gerilim (YG) terminallerinden bir faza tek fazlı 10 kV voltaj uygulanarak gerçekleştirilir. Bu süreçte, diğer sargılar açık devre konumunda tutulur ve akım, normal, minimum ve maksimum kademe konumlarında ölçülür. Test sırasında, kademe konumu normal konumda sabit tutulmalı ve YG ile alçak gerilim (AG) terminalleri açık bırakılmalıdır. Ayrıca, AG terminallerine tek fazlı 10 kV gerilim beslemesi uygulanarak test tamamlanır.AG terminalleri arasındaki faz-faz voltajını ve her bir AG terminalinde geçen akımı ölçün. Her kademe konumunda yapılan akım ölçümleri tutarlı olmalıdır. Eğer akım değerlerinde bir dengesizlik gözlemlenirse, bu durum sargılar içerisinde olası bir kısa devre veya anormallik olduğunu gösterebilir.
Benzer tek fazlı üniteler arasındaki sonuçlar %10'dan fazla değişmemelidir.
Dış bacaklardaki test değerleri birbirinden %15 oranında farklı olmalı ve üç fazlı bir trafo için merkez bacak değerleri dışarıdan herhangi birinden fazla olmamalıdır. Aynı koşullar altında yapılan önceki testlerle karşılaştırıldığında sonuçlar %25'ten fazla değişmemelidir.
Eğer ölçülen uyarma akımı değeri, devreye alma öncesi kontroller sırasında kaydedilen değerin 50 kat üzerine çıkarsa, sargıda daha detaylı analiz gerektiren bir arıza olasılığı söz konusu olabilir. Benzer şekilde, elde edilen sonuçlar, nakliye sırasında transformatörde herhangi bir hasar meydana gelip gelmediğini doğrulamak için de kullanılabilir.Normal koşullar ve arızalı koşul sonuçlarının test verilerinin kullanılabilirliği, gelecekte sorunu analiz etmemize yardımcı olur.
Bu test, #reaktör tankı içerisindeki çekirdek ve bobin tertibatının oluşturduğu titreşimleri belirlemek ve analiz etmek amacıyla gerçekleştirilir. Manyetik alanın zamanla değişmesi, çekirdek-bobin tertibatı ile koruma yapısında hareketlere neden olabilir.
Bu hareketler, reaktör tankı ve bağlı yardımcı ekipmanlarda titreşimlerin oluşmasına yol açar. Testin amacı, bu titreşim seviyelerini ölçerek mekanik stabiliteyi değerlendirmek ve olası anormallikleri tespit etmektir. Uzun vadede aşırı #titreşimler, ekipman bileşenlerinde gevşemelere, aşınmalara ve potansiyel mekanik arızalara sebep olabileceğinden, bu testin düzenli olarak uygulanması büyük önem taşır.
Bu titreşimler, çekirdek-bobin tertibatında aşırı stres gibi zararlı etkilere sahiptir.
Bu kontrolün amacı, On-Load Tap Changer (OLTC) yani Yük Altında Kademe Değiştiri cihazının işletme sırasında kesintisiz ve verimli bir şekilde çalışmasını garanti altına almaktır. #OLTC, trafolarda gerilim seviyelerinin düzgün bir şekilde ayarlanmasını sağlayan kritik bir bileşendir ve düzgün çalışmaması, trafonun performansını olumsuz etkileyebilir.
Bu nedenle, OLTC'nin tüm mekanik ve elektriksel bileşenlerinin doğru şekilde işlev gördüğünden emin olmak için detaylı bir kontrol yapılır. Bu işlem, OLTC'nin sürekli yük altında çalışırken herhangi bir #arıza veya performans düşüşü yaşanmadan stabil şekilde işlev görmesini sağlamak adına son derece önemlidir.
Bu test, trafo ve reaktörün Diferansiyel (REF) Koruma Sistemlerinin doğru şekilde çalışıp çalışmadığını değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilir. Test, gerçek çalışma koşullarını simüle ederek, koruma sistemlerinin olası arıza durumlarına karşı nasıl tepki vereceğini kontrol eder. Diferansiyel koruma, herhangi bir #hata veya anomali durumunda, özellikle sargılar arasındaki kısa devreleri tespit etmek için kritik bir rol oynar. Bu test, sistemin hızlı ve doğru bir şekilde arızaları algılayıp, güvenliği sağlamak için gerekli önlemleri alıp almadığını belirlemek için yapılır. Ayrıca, test, koruma sisteminin kalibrasyonunun doğruluğunu ve sistemin genel güvenilirliğini de gözden geçirme fırsatı sunar.
Bu test ile Akım Trafosu (AT) bağlantısında herhangi bir sorun, yanlış kablolama veya röle ayarı tespit edilebilir.
Buşing Akım Trafoları (BAT) üzerindeki testler ve kontroller, montaj sırasında bu akım trafolarının yapısal sağlamlığını ve düzgün çalışmasını tespit etmek amacıyla gerçekleştirilir. Bu testler, BAT'lerin montajı sırasında herhangi bir fiziksel hasar, bağlantı hatası veya üretim hatalarının olup olmadığını belirlemeye yöneliktir. #BAT'ler, trafoların ve reaktörlerin güvenli ve doğru şekilde çalışabilmesi için kritik öneme sahip olan cihazlardır. Bu testler, akım trafolarının elektriksel ve mekanik özelliklerinin doğru çalıştığını, yüksek #akım taşıma kapasitesine sahip olduklarını ve doğru ölçümler sağladıklarını doğrulamaya yardımcı olur. Ayrıca, BAT'lerin doğru kalibrasyonunu sağlamak ve operasyonel güvenliği temin etmek için yapılan bu testler, potansiyel arızaların önceden tespit edilmesini ve ileride yaşanabilecek problemlerin önlenmesini sağlar.
Trafonun mekanik bütünlüğünü değerlendirmek amacıyla yapılan testler, trafonun kısa devre akımı sırasında karşılaştığı şiddetli akımların etkilerini gözlemlemeyi hedefler. Kısa devre akımı, trafonun içindeki sargı ve #çekirdek yapılarında büyük mekanik stres yaratabilir. Bu tür stresler, sargıların veya çekirdeğin deformasyonuna yol açabilir ve bu durum, trafonun mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkileyebilir. Sargıların gevşemesi, çekirdek yapısının yerinden oynaması veya mekanik hasarların meydana gelmesi gibi deformasyonlar, trafonun performansını düşürebilir ve uzun vadede arızalara neden olabilir. Bu testler, bu tür mekanik bozulmaları erken aşamalarda tespit etmeyi ve transformatörün yapısal bütünlüğünü sağlam tutmayı amaçlar.
Ön devreye alma sırasında, trafonun aktif parçasının nakliye sırasında herhangi bir ciddi darbe/sarsıntıya maruz kalmadığından emin olmak için bu test gereklidir.
Dissolved Gas Analysis (DGA) testi için yağ numunesi, trafonun devreye alınmadan önce, temel bir referans verisi sağlamak amacıyla ana tankından alınmalıdır. Bu numune, trafonun ilk çalışma aşamasına girmeden önce mevcut durumunu değerlendirmek için gereklidir.
Ardından, trafo ilk kez #şarj edildikten sonra, herhangi bir arıza gazının oluşup oluşmadığını tespit etmek için 24 saatlik bir şarj süresi tamamlandıktan sonra tekrar bir #yağ numunesi alınmalıdır. Bu ikinci numune, herhangi bir anormal gaz birikiminin, özellikle arıza ile ilişkili gazların, trafodaki erken aşama arızaları gösterebileceğini belirlemek için kritik öneme sahiptir.
Bu süreç, trafonun sağlıklı çalışıp çalışmadığını ve olası arızaların erken teşhis edilmesini sağlayarak, #bakım ve #güvenlik açısından önemli veriler elde edilmesine olanak tanır.
DGA analizi, kullanıcının gaz oluşumunun nedenini ve ilgili malzemeleri belirlemesine ve düzeltici eylemin aciliyetini göstermesine yardımcı olur.
Bir #termovizyon kamerası, trafonun tankının yüzeyindeki sıcaklık dağılımını inceleyerek, cihazın sıcaklık seviyelerini görsel olarak tespit eder. Bu kamera, aynı zamanda jumper bağlantılarının ve buşinge yakın bölgelerdeki sıcaklık farklarını da belirler. Bu tür sıcaklık analizleri, aşırı ısınan bölgeleri, potansiyel arıza noktalarını ve yüksek dirençli bağlantıları tespit etmek için oldukça önemlidir.
Jumper bağlantıları, özellikle yüksek akım taşıyan bölgelerde, aşırı ısınma riski taşır ve bu tür ısınmalar, zamanla bağlantıların bozulmasına veya arızaya yol açabilir. Termovizyon (Termo Görüş) kamerası, bu noktaların hızlı bir şekilde tespit edilmesine yardımcı olarak, trafonun güvenliğini sağlamak ve olası arızaları önceden belirlemek için kritik bir rol oynar.
Elde edilen bilgiler, tankın iç yüzeyindeki sıcaklık profilini tahmin etmede yararlıdır ve ısıtma mekanizmasının yaklaşık ayrıntılarını sağlama olasılığı yüksektir.
Trafonun termo görüş taraması, yüklemeden en az 24 saat sonra yapılmalı ve bir hafta sonra tekrarlanmalıdır.
Trafo ve reaktörlerin sahaya teslimi, güç dağıtım sistemlerinin güvenli ve verimli bir şekilde çalışabilmesi için kritik bir aşamadır. Bu süreçte, cihazların doğru şekilde kurulumunun yapılması ve sistemle entegrasyonunun sağlanması, her türlü arızanın ve aksaklığın önüne geçebilmek için son derece önemlidir. Teslimat sonrası yapılan kontroller, sadece ekipmanın fiziksel durumu değil, aynı zamanda elektriksel ve mekanik performanslarının da titizlikle incelenmesini gerektirir.
Bu kontroller, trafoların veya reaktörlerin tüm güvenlik ve işlevsel testlerinden geçirilmesini kapsar. Yağ seviyeleri, #izolasyon testleri, koruma sistemlerinin işlevselliği, sıcaklık ve akım ölçümleri gibi kritik parametrelerin doğruluğunun sağlanması, cihazların uzun ömürlü olmasını ve operasyonel güvenliğini garanti eder.
Kontrol #1
N2 basıncı ve çiğ noktası, trafonun şantiyeye teslim edildikten sonra dikkatle kontrol edilmesi gereken kritik parametrelerdir. Bu değerlerin doğru bir şekilde ölçülmesi, trafonun sağlıklı çalışmasını ve olası arızaların önlenmesini sağlamak için önemlidir. N2 basıncı, gazın sızdırmazlık durumunu ve tankın içindeki atmosferin stabilitesini belirlerken, çiğ noktası ise havadaki nemin yoğunlaşarak potansiyel bir su birikmesine yol açma riski hakkında bilgi verir. Bu nedenle, her iki değerin de üretici tarafından belirlenen izin verilen aralıklar içinde olması gerekmektedir. İzin verilen basınç ve çiğ noktası değerleri, cihazın tasarımına ve çalışma koşullarına bağlı olarak üretici tarafından sağlanan teknik dokümanlarda belirtilmiş olup, bu değerlerin dışına çıkılması, trafodaki izolasyon malzemelerinin zarar görmesine veya diğer mekanik arızaların oluşmasına neden olabilir. Bu doğrultuda, söz konusu değerlerin kontrolü, Şekil 7'de gösterilen grafiğe göre, sıkı bir şekilde yapılmalı ve üreticinin belirlediği sınırlar içinde tutulmalıdır.
Aşağıdaki grafik, #taşıma veya #depolama sırasında gazla doldurulmuş ünitenin basıncı ile sıcaklığı arasındaki değişimi göstermektedir.
Örnek – 40°C sıcaklık için (doldurma anında gazın basıncına bağlı olarak):
Gazın minimum basıncı A1 noktasında 0,185 kg/cm2 olabilir
Gazın maksimum basıncı A2 noktasında 0,32 kg/cm2 olabilir
Kontrol #2
Darbe kaydedicinin topladığı veriler, transformatörün sevkiyatı sırasında karşılaştığı potansiyel mekanik şokların analiz edilmesi amacıyla üretici ile birlikte ortaklaşa değerlendirilecektir. Sevkiyat esnasında, taşıma sırasında meydana gelebilecek ani hareketler veya titreşimler sonucu #darbekaydedici, belirli bir şiddette şok verisi kaydedebilir. Bu tür veriler, ekipmanın mekanik bütünlüğünü ve sevkiyat sürecinde karşılaştığı olası zararları belirlemek için önemli bir gösterge olabilir. Eğer darbe kaydedici, sevkiyat sırasında şiddetli veya beklenmedik şoklar tespit ederse, bu durum daha detaylı bir inceleme gerektirebilir. Gerekli görülmesi halinde, hem üretici hem de teslimat sürecini yöneten ekip ile işbirliği yaparak, darbe kaydediciden elde edilen veriler ışığında daha ileri düzeyde bir inceleme ve değerlendirme süreci başlatılacaktır. Bu ek inceleme, olası hasarların ve taşıma sırasında meydana gelen olumsuz etkilerin tespit edilmesine olanak tanıyacak ve gerekiyorsa gerekli onarımlar veya iyileştirmeler yapılacaktır.
Darbe kaydedici, tercihen ana ünite temeline yerleştirildiğinde trafo veya reaktörden ayrılmalıdır.
Kontrol #3
Sahada alınan yağ örnekleri, transformatörün veya reaktörün çalışma koşullarının değerlendirilmesinde önemli bir yer tutar. Bu amaçla, yağ bidonlarından veya tankerlerinden dikkatlice örnekler alınmalı ve yağın fiziksel ve kimyasal parametrelerinin doğru şekilde analiz edilmesi için özel olarak donanımlı bir laboratuvara gönderilmelidir. Alınan yağ örnekleri, trafonun içindeki yağın kalitesini ve yaşlanma durumunu belirlemek için kritik öneme sahiptir. Yağ örnekleri laboratuvara gönderildikten sonra, test sonuçlarının doğru ve güvenilir olması için petrol rafinerisinde rutin testler yapılacaktır. Bu testler, yağın özelliklerini belirlemek ve olası sorunları tespit etmek amacıyla gerçekleştirilir. Testlerin ardından, her bir test için #testsertifikası düzenlenmeli ve bir kopyası sahada bulundurulmalıdır. Bu test sertifikası, yağın kalite standartlarına uygunluğunu doğrulamak ve laboratuvar sonuçlarıyla sahada yapılan incelemeleri karşılaştırmak için kullanılacaktır. Böylece, yağın durumu ve olası arızaların önceden tespit edilmesi sağlanabilir, gerekli bakım ve önlemler alınabilir.
Kontrol #4
Aksesuarların ambalajının açılması ve incelenmesi işlemi, dikkatle ve özenle gerçekleştirilmelidir. Ambalajın açılmasında kullanılan her türlü aletin, içerikteki parçalara zarar vermemesi için gerekli tüm önlemler alınmalıdır. Bu, özellikle hassas ve kırılgan bileşenlerin korunması açısından büyük önem taşır. Örneğin, #yağseviyesi göstergeleri, #sıcaklık göstergeleri gibi cihazlar, yapıları gereği kırılgan ve hassastır. Bu tür aletler, ambalaj açılırken dikkatlice ele alınmalı ve herhangi bir kırılma veya diğer fiziksel hasar risklerine karşı kontrol edilmelidir. Bu aşamada, ambalajın açılmasından sonra, her bir aksesuar tek tek incelenerek, herhangi bir çatlama, çizilme, deformasyon veya işlevsel sorun olup olmadığı titizlikle kontrol edilmelidir. Bu işlemler, aksesuarların güvenli ve sorunsuz bir şekilde kurulum ve devreye alma aşamalarına geçilmeden önce, herhangi bir potansiyel sorunun önceden tespit edilmesini sağlar ve ileride yaşanabilecek olası aksaklıkların önüne geçer..
Hasarlı veya eksik bileşenler, ekipman üreticisine bildirilmeli, böylece bunlar araştırılabilir veya sözleşmenin şartlarına/koşullarına göre eksiklikler giderilebilir..
Kontrol #5
Çekirdek İzolasyon Testi, trafo veya reaktörün çekirdeği ile #toprak arasındaki izolasyonun durumunu kontrol etmek amacıyla yapılan bir testtir. Bu test, özellikle manyetik çekirdeğin toprakla olan elektriksel bağlantısının sağlam olup olmadığını ve olası bir kısa devre, izolasyon arızası veya yalıtım kaybının olup olmadığını belirlemek için önemlidir.
Çekirdek izolasyonu, elektriksel #güvenlik açısından kritik bir öneme sahiptir, çünkü çekirdekle toprak arasındaki izolasyon arızası, ciddi elektriksel sorunlara, arızalara ve hatta yangın tehlikelerine yol açabilir.
Bu test, genellikle DC voltaj ile yapılır ve çekirdek ile toprak arasındaki izolasyonun yeterliliğini ölçmek için izole edilmiş sargılarla yapılan karşılaştırmalar içerir. Ancak, hava çekirdekli reaktörler için bu tür bir test geçerli değildir, çünkü hava çekirdekli reaktörlerde izolasyon sağlanması gereken farklı bir yapı bulunmaktadır. Bu nedenle, her tip ekipmanın özel yapısına ve kullanım amacına göre uygun test yöntemlerinin seçilmesi gerekmektedir.
,
Kontrol #6
Şantiyede aksesuarlar alındıktan sonra aynı şekilde incelenmeli ve hemen montaj için hazır tutulmalıdır:
Bazı nedenlerden dolayı montaj çalışması hemen başlayamazsa, aksesuarlar kendi kasalarına uygun şekilde yeniden paketlenmeli ve #paketleme listesi saklanmalıdır.
Tüm paketlemeler, altından serbest hava akışına izin verecek şekilde uygun desteklerle yerden yukarıda tutulmalıdır. Depolama alanı, inceleme için erişilebilir olmalıdır; su, alanın üzerinde veya çevresinde toplanmamalı ve elleçleme/taşıma kolay olmalıdır.
Depolama alanlarında uygun drenaj düzenlemesi sağlanmalı, böylece hiçbir durumda herhangi bir bileşen yağmur, su baskını vb. nedeniyle suya batmamalıdır.
Ana trafo ünitesi ve aksesuarların alınmasından hemen sonra aynı şekilde incelenmeli ve tatmin edici bulunursa, ünite tamamen kurulmalı ve talimatlara göre kuru trafo yağı ile doldurulmalıdır.
Ana ünitenin kendi yerinde/temelinde depolanması tercih edilir. Temelin üç (3) aydan daha uzun bir süre hazır olması muhtemel değilse, ana ünitenin uygun şekilde depolanmasıyla ilgili olarak üreticiden uygun bir eylem planı alınmalıdır.
Trafo/Reaktör, tesise vardıktan sonra üç aya kadar depolanacaksa, #N2 dolu durumda depolanabilir. Atmosferin aktif kısımlarının maruz kalma olasılığını önlemek için N2 basıncı günlük olarak izlenmelidir.
Basınçta düşüş olması durumunda, trafonun/reaktörün kuruluğunu kontrol etmek için N2'nin çiğ noktası ölçülmelidir.
Kontrol #7
Montaj sırasında, trafoların aktif kısmının maruziyeti en aza indirilmelidir. Ayrıca, kuru hava jeneratörü her zaman çalıştırılmalı veya #nem girişini en aza indirmek için kuru hava silindirleri kullanılabilir.
Yağ dolu ünitelerde, yağ muayene kapaklarının altından boşaltıldığında, iş maruziyet olarak değerlendirilecektir.
Diğer maruziyet faaliyetleri aşağıdaki gibidir:
Bushing montajları
Bushing’lerin jumper bağlantıları
Kapaktaki bushing taretlerinin sabitlenmesi
Yan taraftaki bushing taretlerinin sabitlenmesi
Çekirdek izolasyon kontrolü
Kapaktaki Buchholz röle boru işinin sabitlenmesi
Gaz tahliye boruları/dengeleyici boru sabitleme
Bağlantılar/muayene vb. için tankın içine girme
Yağ dolu ünitelerde, yağın boşaltıldığı seviyeye bağlı olarak maruziyet süresi belirlenir. Tüm bu maruziyet süreleri, transformatörün yağ işlenmesi (kurutulması) ve yağ doldurulması için bir kayıt sayfasına kaydedilmelidir.
2,5-3 PSI gaz basıncına sahip trafolar için çiğlenme noktasının kabul edilebilir sınırları aşağıdaki gibi olacaktır:
Tablo 1 - Trafo tankı sıcaklığına doldurulan N2 gazının çiğlenme noktasının değişimi
Yalıtım sıcaklığı °F cinsinden | İzin verilen maksimum çiğ noktası °F cinsinden | Yalıtımın sıcaklığı °C cinsinden | İzin verilen maksimum çiğ noktası °C cinsinden |
0 | –78 | –17.77 | –61.11 |
5 | –74 | –15.0 | –58.88 |
10 | –70 | –12.22 | –56.66 |
15 | –66 | –9.44 | –54.44 |
20 | –62 | –6.66 | –52.22 |
25 | –58 | –3.33 | –49.99 |
30 | –53 | –1.11 | –47.22 |
35 | –48 | +1.66 | –44.44 |
40 | –44 | +4.44 | –42.22 |
45 | –40 | +7.44 | –39.39 |
50 | –35 | +9.99 | –37.22 |
55 | –31 | 12.77 | –34.99 |
60 | –27 | 15.55 | –32.77 |
65 | –22 | 18.33 | –29.99 |
70 | –18 | 23.11 | –27.77 |
75 | –14 | 23.88 | –25.55 |
80 | –10 | 26.66 | –23.33 |
85 | –6 | 29.44 | –21.11 |
90 | –1 | 32.22 | –18.33 |
95 | +3 | 34.99 | –16.11 |
100 | +7 | 37.75 | –13.88 |
110 | +16 | 43.33 | –8.88 |
120 | +25 | 48.88 | –3.88 |
130 | +33 | 54.44 | +0.55 |
140 | +44 | 59.99 | +5.55 |
Referans: | Power transformer testing procedures and schemes by M TEKPRO |
Format: | |
Boyut: | 7.2 MB |
Sayfa: | 96 |
İndirme: |
Comments